Кәсіпкерлерге арналған салықтық бақылаудың қыр-сыры

Кәсіпкерлер өз қызметінде салықтық тексерулерге тап болады. Сондықтан салықтық бақылаудың кейбір қыр-сырын білу жөн. Ең алдымен, тексеру жүргізер алдында салық органы компания директорына тиісті ұйғарым беру арқылы кәсіпкерді хабардар етуі керек.

Салықтық тексеру дегеніміз не? Салықтық тексеру дегеніміз-салық органы елдің салық заңнамасының орындалуын тексеру. Ұйғарымда көрсетілген салық органының лауазымды адамдары, Салық кодексіне сәйкес тексеруге тартылған өзге де тұлғалар және салық төлеуші салықтық тексерулерге қатысушылар болып табылады.

Салықтық тексерулер мынадай түрлерге бөлінеді: – тәуекел дәрежесін бағалау негізінде ерекше тәртіп бойынша жүргізілетін салықтық тексеру; – жоспардан тыс салықтық тексеру.

Салық тексеруін жүргізу мерзімі тапсырыс берілген күннен бастап 30 жұмыс күнінен аспауы керек, бірақ белгілі бір жағдайларда ол 180 күнге дейін ұзартылуы мүмкін, бұл ретте компанияның қызметі тоқтатылмауы тиіс. Салық органдары тәуекел дәрежесін бағалау негізінде ерекше тәртіп бойынша жүргізілетін салықтық тексеруді жүргізу басталғанға дейін кемінде күнтізбелік отыз күн бұрын салық төлеушіге салықтық тексеруді жүргізу туралы хабарлама жібереді немесе табыс етеді. Салық төлеуші тексеру жүргізу үшін қажетті салық салуға байланысты құжаттарды жасыруы немесе жоюы мүмкін негізделген тәуекел болған не тексеруді мүмкін етпейтін немесе оны толық көлемде жүргізуге мүмкіндік бермейтін басқа да мән-жайлар болған жағдайларда, салық органы тексерудің басталғаны туралы салық төлеушіге хабарламай, салықтық тексеруді бастауға құқылы.

Бір ұйғарымның негізінде тақырыптық тексерулерді қоспағанда, бір ғана салықтық тексеру жүргізілуі мүмкін.

Мынадай мәселелер бойынша тақырыптық тексерулер жүргізу кезінде: салық органдарында тіркеу есебіне қою; бақылау-касса машиналарының болуы; акциздік және есепке алу-бақылау маркаларының және басқа да салық төлеушіге танысу үшін ұйғарымның түпнұсқасы ұсынылады және оның көшірмесі тапсырылады.Ұйғарымға салық төлеушінің немесе тауарларды өткізуді жүзеге асыратын және қызметтер көрсететін оның қызметкерінің ұйғарыммен танысқаны және оның көшірмесін алғаны туралы қолы, ұйғарманың көшірмесін алған күні мен уақыты көрсетіледі. Салық төлеуші салық қызметі органы ұйғарымның данасына қол қоюдан бас тартқан жағдайда, тексеру жүргізетін салық қызметі органының қызметкері куәгерлерді тарта отырып, қол қоюдан бас тарту туралы акт жасайды.

Салық төлеушінің салық қызметі органы ұйғарымның көшірмесіне қол қоюдан бас тартуы салық қызметі органдарының лауазымды адамдарының салықтық тексеруге қатысуына жол берілмейтінін білдіреді. Салық төлеуші салық қызметі органдарының лауазымды адамдарының кіріс алу үшін пайдаланылатын аумақтар мен үй-жайларға (тұрғын үй-жайларды қоспағанда) не салық салу объектілеріне және салық салуға байланысты объектілерге тексеру үшін кіруіне рұқсат беруге міндетті.

Келесі жағдайларда, салық органының қызметкерлерін салықтық тексеру жүргізу үшін аумаққа немесе үй-жайға кірбізгеуге құқығыңыз бар: ұйғарым белгіленген тәртіппен ресімделмеген кезде; ұйғарымда көрсетілген тексеріс мерзімдері болмаса немесе аяқталған кезде; бұл тұлғалар ұйғарымда көрсетілмеген кезде; салық қызметі органының лауазымды адамдарында Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес салық төлеушінің аумағына немесе үй-жайына кіруге қажетті арнайы рұқсаттары жоқ. Бұдан басқа, салық төлеуші салықтық тексеру жүргізу кезінде: 1) салықтық тексеру жүргізетін салық органдарының лауазымды адамдарынан салықтық тексеру жүргізу туралы ұйғарымды, сондай-ақ қызметтік куәліктерді не сәйкестендіру карталарын ұсынуды талап етуге құқылы; 2) салықтық тексеру жүргізу кезінде қатысуға және салықтық тексеру нысанасына қатысты мәселелер бойынша түсініктемелер беруге; 3) Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгiленген тәртiппен салық тексеруiнiң алдын ала актiсiне жазбаша қарсылық беруге мiндеттi. Заңда көзделген басқа да құқықтары бар. Салықтық тексеру актісі жасалғанға дейін салық органының лауазымды адамы салық төлеушіге салықтық тексерудің алдын ала актісін табыс етеді. Салық тексеруінің алдын ала актісі – Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес инспектор жасаған салықтық тексерудің алдын ала нәтижелері туралы құжат.

Бұл ретте салық төлеуші салықтық тексерудің алдын ала актісіне жазбаша қарсылық беруге құқылы. Салықтық тексеру аяқталғаннан кейін салық органының лауазымды адамы салықтық тексеру актісін жасайды, ал бұзушылықтар анықталған жағдайда тексеру нәтижелері туралы ұйғарым шығарады, ол салық төлеушіге салықтық тексеру актісімен бірге жіберіледі (тапсырылады) және бір нөмірмен тіркеледі. Салық төлеуші салықтық тексеру актісін алған кезде салық қызметі органдарының салықтық тексеру актісінің данасына оны алғаны туралы қол қоюға міндетті.

Егер салықтық тексеру аяқталғаннан кейін Қазақстан Республикасының салық заңнамасын бұзушылықтар анықталмаса, салықтық тексеру актісіне тиісті жазба енгізіледі. Салықтық тексеру актісіне құжаттардың қажетті көшірмелері, салық қызметі органының лауазымды адамы жүргізген есеп-қисаптар және басқа да материалдар қоса беріледі.

Қазақстан Республикасының салық заңнамасын бұзғаны үшін берешек мөлшеріне қарай әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік қарастырылған. Компаниялар үшін қылмыстық жауапкершілік 50 мың АЕК, Жеке кәсіпкерлер үшін 20 мың АЕК-тен басталады. Төмендегі кез келген нәрсе әкімшілік жауапкершілік болып табылады. Аз болса, онда- әкімшілік жауапкершілік.

Өкінішті нәтижелерге жол бермеу үшін кәсіпкер салық құқығы саласында мамандандырылған адвокатқа мүмкіндігінше хабарласу қажет.