Балалар аулада футбол ойнағанда, күшті соққының арқасында доп иттер тұрған жеке үйдің аумағына ұшады. Үйдің сыртында «Абайлаңыз! Қабаған ит бар» деген ескертүді еске салмай, балалар жеке үйдің қоршауынан секіріп, нәтижесінде иттердің шабуылына ұшырайды. Осы оқиғадан кейбір сұрақтар туындайды: мұнда кім кінәлі? Ата-аналар балаларына келтірілген зиян үшін моральдық және материалдық өтемақы талап етуге құқылы ма?
Бұл сұраққа жауап беру үшін Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексін қарастырайық. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 935-баптың 1-тармағына сәйкес, жәбірленушінің ниетімен келтірілген зиян өтелуге жатпайды. Сонымен қатар, егер жәбірленушінің өзінің өрескел абайсыздығы зиянның туындауына немесе ұлғаюына ықпал еткен болса, онда жәбірленушінің және азаптаушының кінәсінің дәрежесіне байланысты өтемақы мөлшері азайтылуы керек. Жәбірленушінің ниеті бойынша Азаматтық кодекстің 935-бабы зиян келтірушінің ғана емес, сонымен бірге жәбірленушінің де зиян келтіргені үшін кінәлі болған жағдайлардың салдарын анықтайды. Жәбірленушінің ниеті ол адамның зиян келтіруге саналы ұмтылысы. Сонымен бірге адам өзінің іс-әрекетінің мағынасын түсініп, оны басқара білуі керек.
Балалардың допты алу үшін қоршаудың үстінен секіріп өтіп, жеке аумаққа кіруі – ниеттің білдіруі. Балалардың зиян қаупі бар екенін білетіндігін ескерсек, үйдің сыртында « Абайлаңыз! Қабаған ит бар» деген белгі тұрғандықтан, бұл абайсыздықтың көрінісі. Балалардың әрекеттерінде абайсыздық байқалды, өйткені аулада иттер бар екендігі туралы ақпарат ала отырып, рұқсат алмай, балалар жеке үйдің аумағына секіруді тоқтатпады. Жәбірленушінің қауіпсіздік ережелеріне сақ болмайтын мінез-құлқы өрескел абайсыздық болып саналады.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 917-бабының 2-тармағына сәйкес, зиян келтiрушi, осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, егер зиян өзiнiң кiнәсiнен келтiрiлмегендiгiн дәлелдесе, оны өтеуден босатылады. Бұл жағдайда иттердің иесі иттердің бар екендігі туралы белгі қойып, өз тұратын жерді қоршап алған. Демек, ит иесінің кінәсі жоқ.
Сонымен қатар, егер балалар ересек адамдар болса, онда үйдің қол сұғылмаушылығын бұзғаны үшін қарастырылған жауапкершілік бар. Қылмыстық кодекстің 149-бабында тұрғын үйдің еркіне қарсы үйге заңсыз кіру қылмыстық жауапкершілікке тартылады. Балаларға қатысты оқиғаны болдырмау үшін олар есікті қағып, үй иесінен немесе пәтер жалдаушыдан доп беруін сұрауға тиісті болды.
