Кәсіпорын қызметкерлерінің салғырттығынан немесе немқұрайлығынан денсаулығыңызға зиян келетін кездер болады. Мысалы, сауда орталығында сізге плитка құлады немесе сіз ескерту белгісі жоқ жерде тайып кетіп, бұл жарақатқа әкелді. Жақында Оралда карусельмен болған тағы бір мысал, онда балалар әртүрлі дәрежеде жарақат алды. Мұндай жағдайларда құқықтар мен мүдделерді қорғаудың қандай механизмдері бар? Мен ақшалай өтемақы ала аламын ба? Сіздің денсаулығыңызға зиян келтірген адамдарды қалай жауапқа тартұға болады деген сұрақтарға жауап берейік.
Егер біз теорияға сәл тереңірек үңілсек, Азаматтық құқықта деликт немесе деликтілік жауапкершілік туралы түсінік бар. Деликтік талап өзінің ең жалпы түрінде бұзушылықтың жәбірленушісіне өзінің бұзылған құқықтарын қорғаудың заңды құралдарын пайдалануға мүмкіндік береді. Ол азаматтық құқықтарды қорғауға және зиянды қалпына келтіруге бағытталған. Осыған байланысты, деликтік талап, жалпы алғанда, айыппұл емес, бірақ компенсациялық (қалпына келтіруші) мақсатты орындайды. Мұндай жағдай, әдетте, жауапкерден талапкердің құқықтары мен бостандықтарының заңды мүдделерін бұзғаны үшін ақшалай өтемақы талап етеді.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодекстің 917-бапта азаматтардың және заңды тұлғалардың мүліктік немесе мүліктік емес игіліктері мен құқықтарына заңсыз іс-әрекеттер (әрекетсіздік) салдарынан келтірілген зиян толықтай өтелуге жатады деп көзделген. Зиянды заңды тұлғалар да келтірген жағдайлар бар. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде 921 бапта заңды тұлға немесе азамат өзінің қызметкерінің еңбек міндеттерін орындау кезінде келтірген зиянды өтейді деп көрсетілген.
Денсаулыққа зиян келтірген жағдайда, мысалы басына плитка түсті немесе карусельдегі балалар жарақат алған жағдайда, Азаматтық кодексте 937 және 939 баптарда, азаматқа жарақат немесе денсаулығына өзге де зақым келтірілген кезде жәбірленуші жоғалтқан, онда болған не анық иелене алатын табыс (кіріс), сондай-ақ денсаулыққа зақым келтіруден туындаған шығыстар (емделуге, қосымша тамақтануға, дәрілер сатып алуға, протез салғызуға, басқа адамның күтім жасауына, санаторий-курорттық емделуге, арнайы көлік құралдарын сатып алуға, басқа кәсіпке даярлауға және басқалар), егер жәбірленуші көмек пен күтімнің осындай түрлеріне мұқтаж және оларды тегін алмайды деп танылса, өтелуге жатады.
Ал он төрт жасқа толмаған және табысы жоқ кәмелетке толмаған адамның жарақат алуы немесе денсаулығына басқа зиян келтірілген жағдайда, зиян келтіруге жауапты адамдар денсаулыққа келтірілген зиянмен байланысты шығындарды өтеуге міндетті.. Жәбiрленушiнiң он төрт жасқа толғаннан кейiн, сондай-ақ табысы (кiрiсi) жоқ он төрттен он сегiз жасқа дейiнгi кәмелетке толмағанға зиян келтiрiлген жағдайда зиян үшiн жауапты адамдар денсаулығының зақымдануынан туындаған шығындардан басқа, еңбекке ақы төлеудiң заң актілерімен белгiленген он еселенген айлық есептiк көрсеткiштi негiзге ала отырып, оның еңбек қабiлетiн жоғалтуына және еңбек қабiлетiнiң төмендеуiне байланысты зиянды да жәбiрленушiге өтеуге мiндеттi.
Осылайша, сіздің денсаулығыңызға зиян келтірілген жағдайда, сіз сотқа жүгінуге және ақшалай өтемақы талап етуге құқығыңыз бар.
